აპულეიუსი. „ოქროს ვირი“: მეორეხარისხოვანი პერსონაჟები
საკვანძო სიტყვები:
მთავარი პერსონაჟი, გმირი, მეორეხარისხოვანი პერსონაჟი, რომანი, პროზა, სიუჟეტი, მოქმედების განვითარება, დახასიათება, მეტამორფოზა, ლიტერატურაანოტაცია
ლიტერატურულ ნაწარმოებში ცენტრალური ადგილი ადამიანს ეთმობა. მწერლისათვის გამოსახვის მთავარი საგანი არის ადამიანი და მისი საზოგადოება. მხარულ ტექსტში მთავარი პერსონაჟის გვერდით არიან მეორეხარისხოვანი გმირები, რომლებიც სხვადასხვა დანიშნულებით შემოჰყავთ ხოლმე ავტორებს და მათ გარკვეულ (ხშირ შემთხვევაში, საკვანძო) ფუნქციებს აკისრებს. სტატიაში, შევეცდებით, ვაჩვენოთ, თუ როგორ ვითარდება მთავარი გმირის, ვირად ქცეული ლუციუსის ამბავი მთელ რომანში; რა სირთულეების გავლა უწევს მთავარ გმირს, სანამ პირვანდელ მდგომარეობას დაუბრუნდება და რაც მთავარია, რა მიმართება აქვს მთავარ გმირს მეორეხარისხოვან პერსონაჟებთან. ეს უკანასკნელნი ხშირად გაუსაძლის მდგომარეობაში აგდებენ მთავარ გმირს, ლუციუსს, ზოგჯერ კი პირიქით, მის მიმართ შემწყნარებლურ უნარს და ემპათიის განცდასაც კი ავლენენ. ლუციუსის სირთულეებით სავსე თავგადასავალს მეორეხარისხოვანი პერსონაჟები კიდევ უფრო საინტერესოს ხდიან, წარმოგვიდგენენ მთავარ გმირს სხვადასხვა სიტუაციაში და გვაჩვენებენ მის სულიერ სიმტკიცესა და გაუტეხელეობას. მთავარ გმირთან ურთიერთმიმართების თვალსაზრისით აპულეიუსის რომანში მეორეხარისხოვანი პერსონაჟები ჯგუფდებიან გარკვეული ნიშნების/მახასიათებლების მიხედვით: მთავარ გმირში ინტერესის აღმძვრელი; უსახელო პერსონაჟები; პერსონაჟები, რომლებიც ხელს უწყობენ გმირს სასურველი მიზნის მიღწევაში; პერსონაჟები, რომლებიც ცხოველებისა და ფრინველების სახით არიან წარმოდგენილი და რომელთა სიმბოლური ნიშნები თუ მოქმედებანი მთავარ გმირს გარკვეული სახის, მისთვის საჭირო ინფორმაციას აწვდიან; პერსონაჟები, რომლებიც საფრთხეს უქმნიან მთავარ გმირს; პესონაჟები, რომლებიც ძაბავენ სიუჟეტს; პერსონაჟები, რომელთაც ებრალებათ მთავარი გმირი... აღნიშნულ პერსონაჟებს, ცხადია, რომანში განსხვავებული ფუნქციები აკისრიათ, თუმცა მიზანი მაინც ერთია: მთავარი გმირის უკეთ წარმოჩენა, მისი ხასიათის გახსნა, მისი გამჭრიახი გონების ხაზგასმა და გმირის მიმართ მკითხველის სიმპათიის ან ანტიპათიის გამოვლენა.
წყაროები
აპულეუსი. 1963. „ოქროს ვირი“, თარგმნა თამარ ყიფიანმა, „ლიტერატურა და ხელოვნება“. თბილისი.
გაფრინდაშვილი ნ., მირესაშვილი მ. 2011. ლიტერატურათმცოდნეობის საფუძვლები, მერიდიანი, თბილისი.
Apuleius. 1999. The Golden Ass. Translated by Patrick Gerard Walsh. Oxford University Press.
Anderson, G. 1984. Ancient Fiction: The Novel in the Graeco-Roman World. London/Sydney.
Anderson, G. 1994. Sage, Saint and Sophist: Holy Men and their Associates in the Early Roman Empire. London/New York.
Finkelpearl, D. 1998. Metamorphosis of Language in Apuleius: A Study of Allusion in the Novel. Ann Arbor: The University of Michigan Press.
Frangoulidis, S. 2008. Witches, Isis and Narrative: Approaches to Magic in Apuleius' Metamorphoses. Trends in classics – Supplementary volumes. Vol. 2. Berlin; New York: Walter de Gruyter.
Graverini, L. 2012. Literature and Identity in the Golden Ass of Apuleius, Columbus/Pisa: Ohio State University Press/Pacini.
Moreschini, C. 2016. Apuleius and the Metamorphoses of Platonism. Nutrix. Studies in Late Antique, Medieval and Renaissance Thought. Vol. 10. Turnhout: Brepols Publishers.
Pasetti, L. 2007. Plauto in Apuleio, Bologna: Patron Editore.
Schlam, C. 2019. The Metamorphoses of Apuleius: On Making an Ass of Oneself. Chapel Hill-London: Duckworth.
Walsh, P. G. 1999. "Preface". The Golden Ass. Oxford University Press.
